Al een paar jaar organiseren we in Groningen critical reviews. Het is bijzondere term, ooit door Hans Alders bedacht. Ik zie een critical review altijd maar als een ‘open dialoog tussen wetenschap, overheid en samenleving over onderzoek’. Ik merk dat wetenschappers geïrriteerd raken door het woord ‘review’, alsof hun onderzoek niet genoeg wordt ge-peer-reviewd! Nee, vrienden, dat is hier niet de bedoeling. Het gaat erom dat het goed is als wetenschappers met alle betrokkenen eens openhartig praten over hun onderzoek. Wat je ermee kan, bijvoorbeeld. Hoeveel zekerheid biedt het onderzoek?

We hebben nu vier critical reviews afgerond in Groningen. Over waardeontwikkeling van huizen, over grondversnellingskaarten (voorspelling van de volgende beving), over cultureel erfgoed en over versterking van de sociaal-economische structuur (zeg maar: wat te doen met die € 1,15 miljard die het kabinet daarvoor beschikbaar heeft gesteld?).

Van al die critical reviews worden mooie verslagen ter beschikbaar gesteld. Die ga ik hier niet allemaal herhalen. Het is veel leuker om eens naar de onderlinge verschillen te kijken. Bijvoorbeeld: wanneer heeft de overheid echt oog voor onderzoek? En wanneer niet.

Op dat punt is er een groot verschil tussen het onderzoek naar de grondversnellingskaarten en het onderzoek naar versterking van de sociaal-economische structuur. Die kaarten leken betrouwbaar maar waren dat niet echt. We weten gewoon nog niet zo goed wat daar in Groningen allemaal onder de grond gebeurt. Ja, er is veel kennis over tectonische aardbevingen (ergens diep onder de grond), maar veel minder over geïnduceerde bevingen op 3.000 meter onder de grond.

Economen hebben veel onderzoek gedaan naar de effecten van subsidies ter versterking van de sociaal-economische structuur. Ook bestuurskundigen en sociaal-psychologen hebben over dit onderwerp het een en ander te zeggen.

Dus: wankele kennis versus stevige kennis. Je zou zeggen: de overheid baseert zich meer op het laatste onderzoek en minder op het eerste. Maar het tegendeel lijkt het geval. De overheid klampt zich vast aan grondversnellingskaarten. Om met zekerheid te kunnen zeggen waar versterking van de huizen wel nodig is en waar niet. Om zichzelf daarmee in te dekken tegen procederende burgers.

Maar als het om het uitdelen van geld gaat ontstaat de rituele dans om de geldpotten. Lobby, macht en toeval lijken een grote rol te spelen. De overheid in de rol van Sinterklaas heeft weinig behoefte om dat fraaie uitdelen te verstoren door wijsneuzigheid van wetenschappers.

Dus niet de kwaliteit van het onderzoek maakt uit of de overheid zich erop baseert. Maar de rol die de overheid op dat moment te spelen heeft. Kennis staat in de weg bij de Gulle Overheid en kennis is een schild voor de Wankele Overheid, hoe zwak dat schild ook is.

Let op: dit is een blog. Neem de hypothesen niet meteen voor waar aan.

‍