Het gaat niet goed met de mentale staat van Nederland. Corona duurt te lang. Dat vergt twee dingen: alle corona-leiders moeten meer rust uitstralen en we moeten ons baseren op de feiten. Daarvan was gisteren geen sprake.

Rutte riep ons allen op om de avondklok te blijven respecteren terwijl de rechter net had geoordeeld dat die avondklok geen juridische basis had. Van een minister-president verwacht je dat hij zich houdt aan de uitspraken van de rechter. Maar Rutte leeft blijkbaar inmiddels in zo’n staat van onrust, dat deze simpele gedachte niet meer bij hem opkwam. Alsof zonder avondklok de strijd tegen het virus definitief verloren zou zijn.

Het RIVM brengt vooral chaotische berichten naar buiten. De Britse variant, waarvoor tot voor kort zo werd gewaarschuwd, blijkt nu toch “minder snel om zich heen te grijpen” dan eerder verwacht. Maar er is geen enkele reden voor tevredenheid. Want is er is een mutatie van de Britse variant van het coronavirus in Nederland ontdekt! Één mutatie van een mutatie. En dat is volgens het RIVM “zorgelijk”. Het RIVM meldt dat het virus “in het nauw zit” en (daarom?) nieuwe varianten ontwikkelt. Die nieuwe varianten zouden wel eens minder gevoelig kunnen zijn voor de vaccins. Bovendien is het zicht op het virus “vertroebeld” omdat GGD-locaties door de gladheid waren gesloten. Ook hier vooral alarmerende berichten.

Ik kan me voorstellen dat veel corona-leiders inmiddels door vermoeidheid zijn overmand. Bruno Bruins was het immers al na een week. Maar dat is geen reden om paniek te zaaien. Het is juist een moment om de feiten rustig te laten spreken.

In dat opzicht is het goed om onderscheid te maken tussen meten, berekenen en voorspellen. En die heb je ook weer in soorten en maten.

Meten

Zo zijn de dagelijkse ziekenhuisopnames betrouwbaar te registeren. Er zal eens een patiënt worden vergeten in de statistiek, maar je mag toch aannemen dat hiermee weinig fouten worden gemaakt. De trend die deze meetcijfers laat zien, geeft een betrouwbaar beeld van de ontwikkeling in het aantal besmettingen (zij het een aantal dagen later). Dus hoe het ervoor staat met het virus valt zeer goed af te lezen aan het dagelijkse aantal ziekenhuisopnames.

Het dagelijks gemelde aantal besmettingen is een veel minder betrouwbaar meetcijfer. Zoals we deze week zagen laten mensen zich veel minder testen als het glad is of koud is of slecht weer is etc. Wat de media ‘aantal nieuwe besmettingen noemen’ is dus niet meer dan het ‘aantal dagelijkse positieve tests’. Het aantal positieve tests op een dag is niet meer dan een steekproef van het aantal nieuwe besmettingen op een dag. Het vervelende is dat die steekproef niet a-select is omdat de dagelijkse cijfers erg worden verstoord door de neiging van mensen om zich wel of niet te laten testen. En die neiging is van allerlei factoren afhankelijk. En elke onderzoeker weet dat je op basis van een selecte steekproef geen algemene uitspraken mag doen.

Berekenen

Het RIVM berekent op basis van deze twee meetcijfers zowel het aantal besmettelijke mensen als het reproductiegetal R. Het aantal dagelijkse ziekenhuisopnames wordt omgerekend naar het aantal besmettelijke mensen en het aantal dagelijks positieve tests wordt omgerekend naar de R. Die berekeningen kennen niet alleen een andere bron, maar ook een andere methode. Het gevolg is dat het regelmatig voorkomt dat het aantal besmettelijke mensen in de laatste weken afneemt, terwijl de R boven de 1 ligt. In real life kan dat natuurlijk niet. Het wordt nog erger als het RIVM (op basis van 37 gevallen) voor de Britse variant de R gaat berekenen: die berekening is gebaseerd op een selecte steekproef van een selecte steekproef. Bij dit soort berekeningen begint de verwarring.

Voorspellen

Het RIVM doet ook voorspellingen. Ik onderscheid twee soorten voorspellingen Op basis van extrapolatie (men trekt de trend van de laatste weken door) of basis van modellen. Een extrapolatie komt alleen uit als de trend niet (onvoorzien) ombuigt. Modellen vormen een schematische weergave van de werkelijkheid omdat we de werkelijkheid zelf (exact) niet kennen. En hoe groter de onzekerheid over de werkelijkheid, hoe meer het model op aannames is gebaseerd. Op basis van al die aannames concludeert het RIVM bijvoorbeeld dat R 0,13 zal dalen als we nog maar één bezoeker per dag ontvangen. Of iets dergelijks. Natuurlijk dalen de besmettingscijfers als we minder mensen ontmoeten. De vraag is: hoeveel? Ik geloof niet dat modellen ons daarbij veel verder brengen. Omdat ze op grond van aannames de werkelijkheid schematiseren.

Conclusie

Het zou de wetenschappers sieren als ze alle betrouwbaarheidsmarges van hun uitspraken zouden aangeven. Het zou ze nog meer sieren als ze zich bepalen tot de dingen die ze echt weten. We weten eigenlijk maar twee dingen echt: het aantal dagelijkse ziekenhuisopnames met COVID-19 en het aantal positieve tests per dag. En alleen uit het eerste cijfer kan men de ontwikkeling van het virus goed afmeten.

En dan is het interessant dat het aantal mensen dat wordt opgenomen in een ziekenhuis vanwege COVID-19 sinds de Kerst daalt. In de Kerstweek ging het om 1956 opnames, in de afgelopen week om 1120 opnames. Verder weten we niet zoveel. Er is dus geen reden voor paniek.

‍