Nederland pleegde tussen 1945 en 1949 oorlogsmisdaden in Indonesië. Het “systematische structurele extreme geweld” was bovenal gestoeld op racisme. Dat is de kern.

Toch nog steeds schokkend om te lezen. Rémy Limpach heeft zijn proefschrift over het Nederlandse oorlogsgeweld in de Indonesische Onafhankelijkheidsoorlog compact samengevat in het boek Brandende kampongs, dat onlangs is verschenen.  Ik zal het systematische en structurele extreme geweld hier niet verder toelichten. De fundamentele vraag is nog steeds: hoe heeft dit kunnen gebeuren?

Twee dagen nadat Nederlands Indië was bevrijd van de Japanse bezetting riepen Soekarno en Hatta de onafhankelijkheid uit. Het leek door de Nederlandse regering nauwelijks te worden opgemerkt. Soekarno en Hatta werden in het Nederlandse denkraam weggezet als collaborateurs, als de NSB-ers van Indië. Ze hadden immers aangepapt met de Japanse bezetter en alles wat met Duitsland en Japan samenzwoer was fout en alles wat Japan en Duitsland bestreed was goed. Blijkbaar kwam niemand op de gedachte dat Nederland al eeuwen Indië bezet hield en leegroofde. En dat Soekarno en Hatta de Japanse bezetting aangrepen om na de oorlog van Nederland te worden verlost.

Er was bovendien een belangrijke reden om dat onafhankelijkheidsgedoe in Indië snel te onderdrukken: de kas van de Nederlandse staat was na de bezetting vrijwel leeg en moest snel worden bijgevuld. En daarvoor had je in die tijd koloniën. Terwijl de internationale gemeenschap nog probeerde om Nederland op andere gedachten te brengen, repte de Nederlandse regering slechts over ‘politionele acties’, om de natuurlijke orde te herstellen. Die politie bestond wel uit een leger van 200.000 man. Nederland stuurde naar verhouding meer militairen naar Indië dan Frankrijk naar Algerije en Amerika naar Vietnam.

Het werd een drama. 100.000 Indonesiërs kwamen om het leven in hun Onafhankelijkheidsoorlog. 3500 slachtoffers aan Nederlandse zijde. Aan Indonesische zijde stierven velen door  systematisch en structureel extreem geweld dat het oorlogsrecht ver te buiten ging. Duizenden gevangenen werden zonder pardon geëxecuteerd. Duizenden werden gemarteld. Vele kampongs werden in brand gestoken.

Het extreme geweld was bekend bij de legerleiding. Die liet het gebeuren. Het extreme geweld was bekend bij de Nederlandse regering die lang heeft geprobeerd om het extreme geweld als ‘incidenten’ af te doen. Soms bereikten geruchten Nederland, maar die verdwenen alras in de doofpot. Pas in 2005 (sic) gaf minister Bot van Buitenlandse Zaken toe dat Nederland in die tijd “aan de verkeerde kant van de geschiedenis had gestaan”. En pas in 2020 sprak koning Willem-Alexander excuses uit bij een staatsbezoek aan Indonesië. Aan de verkeerde kant van de geschiedenis staan: dat hadden we toch wel eerder kunnen inzien. Nederland was in Indonesië de bezetter die zich ernstig misdroeg toen hij werd verjaagd. Terwijl we zo graag opgaven over ons verzet tegen de Duitse bezetter, dat overigens in de praktijk ook veel marginaler was dan we graag wilden horen.

Waarom is het met Nederland zo misgegaan in de Indonesische Onafhankelijkheidsoorlog? Limpach noemt allerlei factoren. Eigenlijk is er maar één: racisme, onverbloemd racisme. Wij waanden ons (al eeuwen) veel beter dan die ‘inlanders’ van de Indische archipel. Daarom leiden we ook al jaren een ‘beschavingsmissie’ in het gebied, een missie die na WOII vanzelfsprekend moest worden voortgezet. ‘Zij’, die inlanders hadden onze beschaving nodig, om beter te kunnen leven. (In 1962 riepen we het nog steeds toen het laatste deel van Nederlands Indië, Nieuw Guinea, ons werd ontnomen.) En omdat we zo op die ‘inlanders’ neerkeken, werd ook de kracht van het Indonesische leger volkomen onderschat. Voor dat immense gebied waren die 200.000 Nederlandse militairen volstrekt ontoereikend, zeker nadat de Indonesiërs aan een guerrillastrijd waren begonnen. En juist het besef dat hier een verloren strijd werd gestreden én een gebrek aan beschaving zorgden ervoor dat het Nederlandse leger zich ongelofelijk is gaan misdragen.

De Duitse bondskanselier Helmuth Kohl zei ooit dat hij onschuldig was aan de Tweede Wereldoorlog omdat hij de oorlog niet als volwassene had meegemaakt. De Duitse bondspresident Richard von Weizsäcker bracht daar tegenin dat de Duitse staat altijd verantwoordelijk bleef voor de misdaden die in naam van de Duitse staat waren gepleegd.

Ik vrees dat nog steeds vele Nederlanders geen flauw idee hebben van de wandaden die Nederland in Indonesië heeft gepleegd.

‍