De PvdA heeft haar verkiezingsprogramma gepubliceerd. Er is hard aan gewerkt door veel mensen. Dankbaarheid is op zijn plaats. Maar het programma stelt me wel erg teleur. Gelukkig staat de PvdA erom bekend dat intern kritiek niet wordt geschuwd. Dus ik bewijs met dit kritische blog vooral dat ik echt bij die club hoor.

Waarom stelt het nieuwe verkiezingsprogramma me zo teleur?

Bovenal bereidt het programma ons voor op de vorige oorlog. Eigenlijk staat het hele programma in het teken van Rutte II. Deelname aan dat kabinet kwam de PvdA op een groot verlies te staan, zeker nadat Samsom en Asscher ook nog eens een beschamende tweestrijd waren aangegaan. Het is begrijpelijk dat het nu anders moet. Maar ik lees dat hele verkiezingsprogramma toch vooral als een aanval op Rutte II. En als een schuldbekentenis. Terwijl ik liever wil horen wat de PvdA voor de toekomst in petto heeft.

Het nieuwe programma staat ook in het teken van “zekerheid”. Dat verbaast niet omdat Asscher al twee jaar om de drie zinnen over “zekerheid” praat. (Ja, inderdaad, omdat Rutte II te weinig zekerheid bood.) Maar je merkt ook dat het begrip door een communicatiebureau is bedacht. Het wordt namelijk nergens geproblematiseerd, ook niet in dit verkiezingsprogramma. Soms gaat het over “bestaanszekerheid”, meestal gewoon over “zekerheid”. In een eerder blog heb ik me al afgevraagd door wie die “zekerheid” wordt gedefinieerd. Door de partij-elite of door de mensen die zekerheid wordt geboden. De grote vraag daarbij is: staat de PvdA open voor de onzekerheid van de mensen die ze zekerheid wil bieden?

Het is bekend dat de traditionele achterban van de PvdA zich onzeker voelt door de komst van migranten. Wat je daar ook van vindt, ik heb niet het gevoel dat de PvdA die onzekerheid met dit programma wil wegnemen (omdat migratie niet wordt geproblematiseerd). Het is bekend dat de traditionele achterban van de PvdA zich onzeker voelt over de kosten van het klimaatbeleid. Ik heb niet het gevoel dat de PvdA die onzekerheid wil wegnemen omdat een krachtig klimaatbeleid bestaanszekerheid biedt aan toekomstige generaties. Daarmee is ook meteen duidelijk dat een beleid dat zekerheid biedt voor de één, wel eens tot een grotere onzekerheid voor de ander kan leiden. Zo wordt zekerheid bieden een loos begrip. Je zal altijd helder moeten aangeven wie je zekerheid wil bieden (en wie eventueel niet).

Eerlijk gezegd mis ik niet alleen een problematisering van het begrip “zekerheid” in het nieuwe verkiezingsprogramma. Ik mis vooral een bredere visie waarin al die afzonderlijke voorstellen elkaar kunnen versterken. En bovendien zeggingskracht krijgen. Nu lijkt het er vooral op dat elk lid van de programmacommissie zijn voorstellen mocht indien en dat de voorzitter al die voorstellen in 9 hoofdstukken (over werk, zorg, onderwijs etc) heeft gerubriceerd. Maar rubriceren is iets anders dan samenhang aanbrengen.

In bestuurskunde spreken we wel over de garbage can: een wilde verzameling aan doelen en middelen, waarbij niet duidelijk is welke doelen bij welke middelen horen en omgekeerd. Ja, dit verkiezingsprogramma doet me daar erg aan denken. En eerlijk: bij alle doelen en bij alle middelen krijg ik een warm gevoel. Maar dat is niet voldoende voor een visie op de samenleving, laat staan voor een consistent beleid.

Maar uiteindelijk stelt het programma mij vooral teleur omdat “zekerheid” zo weinig vernieuwend wordt ingevuld. De sociaal-democratie staat niet alleen voor bestaanszekerheid, maar ook voor vooruitgang. De PvdA is altijd een progressieve partij geweest. Dat onderscheidt de PvdA ook van een partij als de SP, die vooral de eigen denkbeeldige achterban wil beschermen. Juist daarom mis ik in dit verkiezingsprogramma antwoorden op de grote vragen van dit moment.

Wat wil de PvdA nu echt met de migratie, met de globalisering, met Europa? Wat is het echte antwoord van de PvdA op het populisme? Wat wil de PvdA in een wereld waarin de algoritmes een machtsbron zijn voor een handvol techbedrijven? Wat gaat de PvdA werkelijk doen tegen de steeds grotere wordende vermogensverschillen, in eigen land en internationaal? Streeft de PvdA bij de bestrijding van de kansenongelijkheid in de samenleving naar het meritocratisch ideaal of naar een waardig bestaan voor iedereen? En wat wil de PvdA nu echt met klimaat, stikstof en natuur, afgezien van enkele brave holle woorden. Geen idee.

Ik begrijp dat de PvdA nog steeds worstelt met Rutte II en de dramatische verkiezingen van 2017. Maar dit programma kijkt echt te veel terug. Ik vrees dat we tot 2025 moeten wachten voordat de PvdA weer vernieuwend zal zijn.

‍