Het was onvermijdelijk. Ik wandelde een paar weken geleden door een troosteloos leeg Appingedam en raakte met een winkelier aan de praat over de aardbevingen. Vier winkels werden helemaal gestript, om ze bestendig te maken tegen toekomstige aardbevingen. Even verderop stonden vier winkels leeg. Het gesprek ging over aardbevingen en vooral over de overheid. En toen kwam die toch nog verrassende uitspraak: “Van mij  mogen ze de rest van het gas er best uithalen, als wij de komende 30 jaar maar gratis gas krijgen.” Het lijkt of daarmee het echte probleem van Groningen perfect is beschreven. Groningers voelen zich vooral ernstig tekort gedaan. En Groningers zijn ook ernstig tekort gedaan. Hoewel niet alle problemen van de Groningers door de overheid hadden kunnen worden opgelost.

Op grote delen van het Groningse platteland krimpt de bevolking. De jeugd trekt al jaren weg om elders te gaan studeren en om nooit meer terug te komen. Er is immers nauwelijks werk voor hen te vinden en al zeker niet als ze beter zijn opgeleid. Het Groningse land blijft wonderschoon, maar de steden liggen er treurig bij. Winschoten heeft zijn oude glorie al heel lang geleden verloren, Delfzijl wordt inmiddels afgebroken en niet zonder reden. Appingedam is op een doordeweekse dag troosteloos. De dorpen zijn grotendeels verlaten. Één keer per dag komt iemand de prachtige kerk bekijken. Dit is een achtergebleven gebied. Dit is het aardbevingsgebied. Ook zonder aardbevingen waren de problemen hier groot geweest. En ook zonder aardbevingen had de overheid zich helemaal niets van deze mensen aangetrokken.

Intussen pompt de overheid al decennia voor honderden miljarden euro’s uit de grond. Dat geld komt vooral terecht in zogenaamde fondsen voor economische structuurversterking. Maar het is vooral in het Westen waar de structuur nog verder werd versterkt. Al dat Groningse goud ging aan de Groningers voorbij.

Nee, als iemand al in de jaren 80 suggereert dat aardgaswinning tot bodemdaling en aardbevingen leidt, wordt dat door de overheid weggehoond. Veel erger, pas na de hevige beving in 2012 in Huizinge geeft de overheid schoorvoetend toe dat er een verband bestaat: tussen het wegpompen van gas en het beven van de aarde. Intussen heeft de NAM, gesteund door de overheid, jarenlang geweigerd de schade daadwerkelijk te vergoeden. Altijd was er de smoes dat die scheur ook een andere oorzaak kon hebben. En dat kon die scheur ook, omdat veel huizen in het gebied er niet florissant bijstaan.

Toen de overheid er zich eindelijk mee ging bemoeien, was zij slechts in staat om heel veel bureaucratie op te tuigen. Pas sinds 2020 gaat het (wat) beter met de schade-afhandeling. De versterking van 26.000 woningen wil nog steeds niet van de grond komen. Mensen weten dat hun huis op een lijst staan, soms komt er iemand langs om de situatie op te nemen, en dan horen ze weer een jaar niets. En intussen komt de NAM op tv vertellen dat die versterking helemaal nergens voor nodig is. En is de overheid vooral bezig met modellen en heeft zij werkelijk geen idee wat er omgaat in het gebied.

Inderdaad, deze mensen voelden zich al jaren miskend en werden vervolgens niet gezien.

Hoe anders had het ook gekund. Als de NAM meteen haar verantwoordelijkheid had genomen, of als de overheid de NAM daartoe meteen had gedwongen. Als de NAM meteen elke scheur had vervangen door een nieuwe muur. Als de mensen meteen waren gecompenseerd voor de waardedaling van hun woningen. Als meteen een substantieel deel van de opbrengsten van al dat gas in Groningen was geïnvesteerd. Als mensen meteen gratis gas hadden gekregen. Dan was de NAM nu nog ongehinderd aan het boren.

Want dat is het cynische van het verhaal. Het kabinet heeft noodgedwongen besloten om de gaswinning in 2022 te stoppen. Dat betekent dat er voor een kleine € 50 miljard in de grond blijft zitten. Dat betekent dat de energieprijzen zulle stijgen en dat we afhankelijker worden van gas uit het buitenland. Dat betekent dat we minder tijd hebben voor een zorgvuldige energietransitie. Ja, voor die € 50 miljard hadden heel veel Groningers een nieuw huis kunnen krijgen en dan was er nog heel veel overgebleven voor veel nieuwe wegen in de Randstad.

En hoe staat het dan met de veiligheid in het gebied. Er is toch sprake van aardbevingen? Jazeker, er zijn aardbevingen. Ik zou daar ook onzeker van worden als ik daar woonde. Maar laat we ook op dat punt de feiten duiden zoals ze zijn: er is bij veel mensen grote onzekerheid over de toekomst, maar er is nog geen gewonde gevallen, laat staan een dode. Op de A2 ben je minder veilig dan op het Groningse land. En al helemaal op een keukentrap.

Daarmee bagatelliseer ik de problemen van de Groningers niet. Daarvoor houd ik te veel van ze. Ik constateer alleen dat het hier vooral gaat over miskenning en over niet-gezien worden en over een overheid die het groot kapitaal verdedigt tegenover haar burgers, terwijl het omgekeerd het geval zou moeten zijn. En het gaat over onzekerheid, die door die miskenning alleen maar wordt vergroot. Misschien zou het nieuwe kabinet daar eens iets aan moeten doen.

‍