In tijden van corona komen alle lessen die ik de laatste tien jaar heb gegeven over de relatie tussen kennis en beleid over het voetlicht. Zo ook het onderscheid tussen academic science en public science. Grof gezegd het onderscheid tussen Jaap van Dissel en het Red Team dat de laatste weken veel aandacht krijgt in de media.

De taakverdeling tussen kennis en beleid was tot op heden tamelijk simpel en voldeed aan twee regels.

Regel 1: beleid moet je op kennis baseren om kansrijk te zijn. Zo moet je weten hoe een virus zich kan verspreiden, welke consequenties de verspreiding van een virus kan hebben en welke maatregelen de verspreiding van het virus kunnen tegengaan.

Regel 2:  wat je moet doen is geen wetenschappelijke, maar een politieke vraag. Daarbij spelen allerlei politieke overwegingen. Hoe wegen we de voor- en nadelen van een lockdown? In welke mate moeten de rechten van mensen worden ingeperkt? In welke mate laten we ons leiden door draagvlak onder de burgers?

Met name Jaap van Dissel, het RIVM en het OMT hebben tot op heden de kennis aangedragen, op grond waarvan de regering tot een afgewogen oordeel kwam. Een enkele keer leek Van Dissel de grens van kennis en beleid te overschrijden. Als hij niet alleen vertelde wat hij van COVID-19 wist, maar ook vertelde wat er zou moeten gebeuren. Maar normaliter hielden Van Dissel én Rutte het onderscheid tussen kennis en beleid scherp in beeld. Van Dissel vertelde wat hij wist en Rutte vertelde wat er ging gebeuren. En zo hoort het ook.

En toen was daar plotseling het Red Team. Een tamelijk willekeurige groep wetenschappers die menen dat het OMT zich te zeer beperkt tot virologische kennis. Die waarschuwing is om twee redenen terecht.

Ja, het is goed om te voorkomen dat de virologen die het kabinet adviseren te veel met zichzelf in gesprek gaan en dat andere virologische kennis ten onrechte buiten beeld raakt.

Ja, het is goed dat het beleid niet alleen gebaseerd is op virologische kennis, maar ook op kennis uit andere disciplines. Denk aan sociologen en psychologen die veel kunnen melden over de sociale gevolgen van een lockdown en over de reacties van mensen op beleid. Denk aan economen en de economische gevolgen van een lockdown. Denk aan onderwijskundigen en de mogelijke toename van de ongelijkheid van kansen in het onderwijs .

In het eerste geval heb je hele goede virologen nodig die nog niet zijn gehoord. In het tweede geval heb je hele goede sociologen, economen, psychologen, onderwijskundigen etc nodig. Het kan aan mij liggen, maar al die mensen tref ik niet aan in het Red Team. Ik zie in het Red Team vooral andere wetenschappers die denken veel verstand te hebben van virussen.

In mijn wetenschap maken we dan een onderscheid tussen academic science en public science. Jaap van Dissel en zijn leden van het OMT staan voor de academic science: integere wetenschappers die gedegen onderzoek doen op hun eigen vakgebied en die eindeloos journals napluizen op zoek naar de nieuwste wetenschappelijke inzichten. De meesten houden zich met onderzoek bezig en niet met beleid. Gelukkig zijn een aantal van hen wel bereid om beleidsmakers (en samenleving) van die nieuwste inzichten in hun vak op de hoogte te houden.

Public science staat voor wetenschappers die zich schijnbaar liever in het publieke debat roeren dan zelf onderzoek te doen. Dit soort wetenschappers vertelt bij voorkeur wat er moet gebeuren. Ze presenteren meer meningen dan feiten. Niet zelden gaat het daarbij om wetenschappers die ver buiten hun eigen vakgebied een privé-mening slijten voor wetenschappelijke inzichten. Daarom wordt wel eens over pseudo-wetenschappers gesproken.

Laten we het laatste advies van het Red Team eens tegen die achtergrond bekijken. Het Red Team adviseert de regering om op korte termijn te kiezen voor een keiharde lockdown van enkele weken. Vanuit de gedachte, ja zelfs de belofte dat Nederland daarna weer terug kan naar het ‘oude normaal’, omdat we dan COVID-19 definitief onder controle zouden hebben.

Ongetwijfeld zijn het slimme mensen. Maar waarom zou Rutte dit advies moeten overnemen?

Ten eerste blijkt uit hun advies van het Red Team nergens dat het OMT belangrijke virologische kennis heeft gemist. Daarvoor mist het Red Team zelf ook te veel deskundigheid op virologisch gebied.

Ten tweede rijkt het Red Team nauwelijks andere relevante kennis aan. Nee, het Red Team heeft het vooral over COVID-19, juist waarover het zo weinig weet.

Ten derde gaat het Red Team op de stoel van de politiek zitten door zelf de afweging te maken tussen volksgezondheid, economie, onderwijs, draagvlak, rechtsstaat etc. Maar waarom zouden we hen die afweging laten maken? Dan heb ik zelf ook nog wel een mening.

Ach ja, in tijden van COVID-19 telt Nederland 17 miljoen virologen. Daar is niks op tegen. Als je maar weet welke mensen er echt verstand van hebben en als je maar weet dat al die kennis nooit bewijst wat je moet doen. Daarvoor hebben we gelukkig de politiek.

‍