Zo harteloos als de Nederlandse overheid omging met het eiland, zo liefdevol is het meer dan anderhalve eeuw later door Eva Vriend beschreven. Schokland. Een gewezen eiland dat weinig mensen zullen kennen. Het lag in de Zuiderzee, niet ver van Kampen en Vollenhove. Het was nauwelijks een eiland. Het was een kleine verhoging in de zee, beetje klei, vooral veel veen. En daarom heel kwetsbaar. In 1825 stroomde het hele eiland bij een forse storm geheel onder. Er heerste veel armoede, de vissersboten waren te primitief om rijk van te worden. En veel vissers kwamen om en verdronken.

Nu zou er een ‘Deltaplan’ zijn gekomen, om het pittoreske Schokland bestendig te maken tegen de Zuiderzee en de stormen die daar konden huishouden. In 1859 nam de regering een heel ander besluit. Het eiland werd ontruimd, iedereen moest daar weg. Een man of 600-700. Ze kregen wat geld, ze moesten hun huizen meenemen en ze moesten maar hopen dat ze ergens terecht konden. In Kampen vonden de meesten een plek. Enkele honderden Schokkers bouwden daar hun huizen weer op. Ook Vollenhove kreeg een Schokker gemeenschap.

Eva Vriend heeft een prachtig boek over deze geschiedenis geschreven, onder de naam het ‘Eiland van Anna’. Die geschiedenis loopt tot de dag van vandaag, omdat er nog steeds veel nazaten zijn van de vroegere eilandbewoners, die het eiland in hun genen hebben meegekregen. Er bestaat zelfs een bloeiende Schokkervereniging. Hoe langer het geleden is, hoe groter de heimwee lijkt te zijn. De eerste generatie migranten had het nog veel te druk om het hoofd boven water te houden. Nu ze meer tijd hebben, zingen ze in het koor van Vollenhove met een brok in de keel oude Schokker Kerstliederen. Dit boek gaat daarmee ook heel erg over migratie en wat migratie voor mensen betekent. En de zuinigheid waarmee de Schokkers overal (niet!) werden opgevangen doet niet onder voor het gesteggel over de hedendaagse Spreidingswet. Er is gewoon in anderhalve eeuw niets veranderd.

En wat is er van Schokland zelf geworden, van die hoop keileem en veen daar in de Zuiderzee. Nadat iedereen was vertrokken, wist het stand te houden tegen de zee. Bij tijd en wijle werd het op een zonnige dag door de Schokkers bezocht. Je kon nog steeds afmeren in de haven. Het was een bijzondere vorm van nostalgie omdat er eigenlijk niets meer was. Een paar huizen, een kerkje. Maar de meeste huizen waren afgebroken en meegenomen naar de vaste wal. Aan die heimwee-tochten kwam in 1942 een einde, toen de Noordoostpolder werd drooggelegd. Daarmee werd Schokland ook nog zijn eiland-status ontnomen. Het ligt nu temidden van de akkers waar nijvere boeren met veel bestrijdingsmiddelen aardappels telen. Gelukkig is de overheid bij de drooglegging van de Noordoostpolder zorgzamer omgegaan met het eiland. De contouren van het eiland zijn bewaard gebleven in het landschap en de resten van de twee oude dorpjes op het eiland, het oude Emmeloord en het oude Ens, zijn zo goed mogelijk bewaard. Sinds 1985 is er zelfs een Unesco Werelderfgoed-status.

Het beschrijven van de geschiedenis van zo’n ontruimd en later drooggevallen eiland kan gemakkelijk een dorre opsomming worden van feiten. Niet bij Eva Vriend. Die maakt er een boek van waarin veel mensen weer tot leven komen. Ze hangt het boek op aan Anna, een nazaat van Schokland, die pas in 1988 is overleden. Haar grootouders hadden nog op het eiland gewoond. Zo krijgt het boek niet alleen richting maar ook een gezicht.

Maar het boek komt echt tot leven doordat Eva haar beschrijving van Schokland vervlecht met haar eigen zoektocht naar zijn geschiedenis. Een zoektocht die ze heeft uitgevoerd vanuit het oude lichtwachtershuis op het (gewezen) eiland. De keuze om zichzelf al zoekend en schrijvend op te voeren, geeft haar alle kans om de sfeer van het boek te bepalen. Grootspraak wordt gerelativeerd, het handelen van de overheid wordt met ingehouden woede beschreven en bovenal worden de Schokkers vanuit een grote liefde voor dat bijzondere eiland bejegend. Daarom had het boek even goed ‘Het eiland van Eva’ kunnen heten. Als dank voor dit bijzondere verhaal.

‍