Amsterdam was heel verheugd over het binnenhalen van de EMA, de Geneesmiddelen Autoriteit van de EU. Er was ook nationale trots over de geslaagde lobby van het kabinet en van Wouter Bos. Het was in veel opzichten ook een groot succes voor Amsterdam. NRC Handelsblad plaatste wel een kanttekening. Had Amsterdam wel genoeg woningen voor de 900 hoogopgeleide werknemers van de EMA? En zou de komst van de EMA niet leiden tot nog hogere woningprijzen? De NRC raakte daarmee aan een veel fundamentelere vraag, zonder die vraag ook werkelijk te stellen. Die vraag luidt: wat voor stad wil Amsterdam zijn. Of vooral: wat voor stad wil Amsterdam worden?

De EMA komt uit London. De EMA zal er ook toe leiden dat Amsterdam een heel klein beetje meer op London gaat lijken. London is een sterk gesegregeerde stad. Het centrum van de stad is het eigendom van een internationale, veelal hoogopgeleide elite. Om het brede centrum heen woont de laagopgeleide onderklasse en in de ring daarbuiten woont de middenklasse die dagelijks uren in de metro zit op weg naar het werk. Sorry voor de schematische weergave. In Amsterdam zie je dezelfde ontwikkelingen. Economisch gaat het heel goed met de stad. De huizenprijzen stijgen snel, vooral binnen de Ring, waar veel hoogopgeleiden een plekje zoeken. Daardoor worden veel laagopgeleiden, met een slecht betaalde baan of werkloos, buiten de Ring verdreven. Sorry voor de schematische weergave.

Ja, die EMA zal die trends versterken. Een blits kantoor aan de Zuidas, 900 hoogopgeleide banen, veel hoogopgeleide expats, veel vraag naar dure woningen in de oude stad. Als de gemeente niets doet worden de kansarmen verder naar de buitenkant van de stad verdrongen. En let op: de komst van EMA leidt tot 50.000 extra overnachtingen voor buitenlands bezoek per jaar. Ook dat herkennen we. Amsterdam wordt nu al in sommige wijken overspoeld door bezoek uit de hele wereld. Voor vanwege de grote stedelijke schoonheid van Amsterdam. De grachten zijn voor velen een bezienswaardigheid. Symbolen: Airbnb, rolkoffers. Door EMA dus meer rolkoffers. In dit verband zou ik in verband met de kwetsbaarheid van de binnenstad eerder aan Venetie dan aan London denken.

Daarmee hebben we meteen twee scenario’s voor de stad genoemd. London en Venetie. Twee scenario’s die niet automatisch samengaan. ‘London’ leidt bijna onvermijdelijk tot meer hoogbouw. Dat zet druk op het historische karakter van de stad. ‘Venetie’ leidt onvermijdelijk tot een grote druk op het woon- en leefklimaat in de binnenstad dat nu nog zo aantrekkelijk is voor de hoogopgeleiden. Uiteindelijk zullen London en Venetie niet samengaan.

Maar er is ook een derde scenario denkbaar. Laat ik het ‘Amsterdam’ noemen. Een gedifferentieerde stad zonder tweedeling, een stad met veel ruimte voor middeninkomens, een stad met een stevige (lokale) verzorgingsstaat. Goed onderwijs, goede zorg, goed arbeidsmarktbeleid, goed vangnet. Een betrouwbare overheid. Met veel ruimte voor handel. Ja, zeg maar, daar waar de kracht van Amsterdam van oorsprong ligt.

Oh, dat kan dus ook. Zeker. Persoonlijk denk ik dat het belang van het laatste scenario nog wel eens wordt onderschat. En dat we tegelijkertijd geneigd zijn om het belang van kapitalistische krachten te overschatten. We moeten ontwikkelingen niet als een gegeven beschouwen. En we moeten beseffen waarom Amsterdam zo floreert. Amsterdam mag trots zijn op zijn eigen kracht. Het zou goed zijn om de komst van EMA in dat licht te bezien. En dan niet meteen te gaan juichen.

[verschenen in het Parool, 13 december 2017]

‍