Ik sta sinds 1978 voor de klas. Al noemen we dat op de universiteit nooit zo. En in al die jaren heeft niemand mij op de universiteit geleerd hoe ik moet leren. Nog erger: we vinden dat normaal. Soms schrik ik daar weer van, om dit schrikwekkende nieuws daarna weer een paar jaar te vergeten. Ik vrees dat de universiteit daarmee een enorme achterstand heeft opgelopen op de rest van het onderwijs.

Ik realiseer me dat nog weer eens heel goed als collega Karen Ephraim mij een boekje in handen drukt over leren. Revalideren is leren, van Inge Vuijk. Het is een prachtig boekje. Ook een benauwend boekje voor alle docenten aan de universiteit. Omdat zo simpel valt uit te leggen hoe het moet. En met alle waardering voor het inspirerende boekje van Inge Vuijk, ik neem aan dat anderen haar voor zijn gegaan in andere boeken over ‘leren’. Kan iemand me uitleggen waarom we nog hoorcolleges geven op de universiteit?

Nu verkeer ik inmiddels zelf in de heerlijke positie om mijn eigen leergangen, masterclasses en cursussen te organiseren. Regelmatig met collega Ephraim, die de boekjes van Vuijk al veel eerder heeft gelezen. En zo merk ik tot mijn vreugde dat ik door het dwingende werk van collega Ephraim al veel van de lessen van Vuijk in praktijk breng. Ik geef toe: het is wel een soort per ongeluk ervaren dat je het soms goed doet.

Voordat ik de lessen van Inge Vuijk samenvat, nog een boeiend aspect van haar boek. Als zij het over leren heeft, heeft ze het over learning, terwijl wij op de universiteit zouden beginnen met teaching. Inderdaad: je kan pas iets verstandigs over teaching zeggen als je weet wat learning is. Je kan pas leren, als je weet hoe je weet hoe mensen leren.

Hoe leren mensen? Inge Vuijk onderscheidt elf leerprincipes. Ik geef ze kort en vertel wat ik ervan leer voor mijn eigen lesgeven:

1. mensen leren alleen als ze open staan om te leren (ondanks alle pogingen van een opleider); mijn les: probeer bij een serieuze intake mensen die met een ander doel naar een cursus komen, te weren.
2. mensen nemen subjectief waar; geen opleider kan bepalen wat een leerling op welk moment leert; mijn les: ‘zenden’ heeft geen zin [wist u dat een student morgen nog maar 20% heeft onthouden van wat ik vandaag tijdens het hoorcollege heb verteld en dat er over enkele maanden nog enkele procenten over zijn?]
3. mensen leren associatief; je koppelt het altijd aan wat je al weet; mijn les: begin altijd met de vraag: wat wil je hier leren (dan leer ik wat ze al weten) en laat elke docent vooral antwoord geven op de kennisvragen van de cursist.
4. mensen leren concentrisch: ze gaan steeds meer waarnemen in eenzelfde situatie; mijn les: bouw een cursus op, bij voorkeur uit meerdere dagen en voorkom dat het ‘één dagje’ uit wordt.
5. mensen leren sneller als ze uit hun comfortzone stappen; mijn les: het is niet erg als cursisten soms eens tegen de muur lopen.
6. mensen leren door bewust te worden van hun eigen gedrag en van de effecten van hun gedrag; mijn les: vraag cursisten wat ze de komende week met het geleerde op hun eigen werk gaan doen.
7. leren is veranderen: een leertraject is de zoektocht om dingen anders te gaan doen of anders aan te pakken; mijn les: vraag je cursisten bij de volgende ontmoeting wat ze op het werk anders zijn gaan doen.
8. leren is leren verwoorden; door in eigen woorden te formuleren, kunnen we het gemakkelijker onthouden; mijn les: eindig een dag altijd met de vraag: wat heb je vandaag geleerd?
9. van grijpen naar begrijpen: wanneer we zelf in een situatie zijn geweest, zijn we beter in staat te overzien en te begrijpen; mijn les: ga eerst de stad in voordat ze in gesprek gaan met een wetenschapper over de stad.
10. samen leer je meer; samen leren helpt om ons eigen referentiekader te verruimen; mijn les: laat cursisten vaak in subgroepen werken zonder de docent [dat dwingt hun ook tot meer activiteit, tot nadenken, tot formuleren dan plenair mogelijk is]
11. leren doe je vooral in betekenisvolle context; als de situatie relevant is om te leren, sta je meer open om te leren en leer je sneller; mijn les: ga altijd ‘ter plaatse’ kijken.

Dank je wel, Inge. Dank je wel, Karen.

‍