Het stikstofbeleid brengt de regering andermaal in de problemen. Weer heeft een rechter de verlening van een vergunning voor de bouw van woningen afgewezen, omdat het stikstofbeleid van de overheid niet voldoet aan de Europese regels. Je kan je afvragen: waarom zit de regering zo te knoeien? Maar het woord ‘knoeien’ miskent het echte probleem. Het echte probleem is niet dat Den Haag het niet kan, maar het gewoon niet wil. En de oorzaak daarvan is simpel: Den Haag weigert nog steeds in te zien dat het beleid tegenwoordig vooral in Brussel wordt gemaakt.

Het is misschien aardig om de huidige politiek te vergelijken met de politiek van 50 jaar geleden. Toen hadden we politieke partijen die het politieke debat met ideeën voedden. In het parlement werd de strijd over die ideeën gevoerd. En de partijen die de strijd wonnen, mochten hun wensen in een kabinet realiseren.

Tegenwoordig voeden vooral lobbyisten en actiegroepen het politieke debat. Politieke partijen vullen met hun mensen al die Haagse functies op. En de echte beslissingen worden in Brussel genomen. En zo niet, dan doet de neo-liberale markt zijn werk.

Daarmee is de rol van parlement en regering fundamenteel veranderd. De regering voert tegenwoordig niet meer het beleid van de meerderheid in de Kamer uit, maar vooral het beleid van Brussel. Dat is nogal een verschil. In het eerste geval mag je je eigen beleid uitvoeren, in het tweede geval het beleid van een ander. En het is maar helemaal de vraag of dat beleid van die ander overeenkomt met wat jezelf wil.  

Den Haag heeft dit probleem lange tijd proberen op te lossen door Brussel zoveel mogelijk te negeren. Het was kenmerkend dat Mark Rutte de Europese Commissie nog niet zo lang geleden omschreef als een clubje ambtenaren. Dat was het dedain tegenover Brussel dat ons nu in grote problemen heeft gebracht.

Het was overigens niet alleen dedain maar ook een misrekening die Den Haag nu parten speelt. Den Haag calculeerde namelijk in dat het niet-uitvoeren van Brusselse regels hoogstens met een boete zou worden bestraft. En ach, hoe erg is het om desnoods een boete te betalen als je voor de rest gewoon je eigen gang blijft gaan.

Maar helaas: toen kwamen de rechters. Zij gingen plotseling Nederlandse vergunningen aan Europese regels toetsen. Ze stelden vast dat die vergunningen helemaal niet mochten worden verleend, omdat het achterliggende beleid gewoon in strijd was met de Europese regels. Nederland deed gewoon veel te weinig tegen de emissie van schadelijke stikstofverbindingen (stikstofoxiden en ammoniak). Als je te weinig doet, mag je al zeker geen vergunningen verlenen voor nog meer emissies van diezelfde schadelijke stoffen.

Helaas haalden die rechterlijke uitspraken niet veel uit. De regering bleef wegen zoeken om de Brusselse regels te omzeilen. Oud-minister Cora van Nieuwenhuizen zei zelfs openlijk dat we “dan maar iets anders moesten verzinnen”. Het kabinet verzon dat we voortaan nog maar 100 km/uur zouden mogen rijden. De ambtenaren waarschuwden hun ministers dat hiermee geen adequaat antwoord zou worden gegeven op ‘Brussel’. Het kabinet trok zich er niets van aan en zetten zijn plannen door. En ja hoor: deze week schoot de rechter de 100 km/uur als redmiddel voor de stikstof resoluut af.

We kunnen het kabinet onnozelheid verwijten. We kunnen het kabinet verwijten dat je met list en bedrog uiteindelijk altijd tegen de lamp loopt. Maar we kunnen ook vaststellen dat het Den Haag zich nog steeds niet realiseert dat Brussel op de belangrijke terreinen al lang de macht heeft overgenomen. En dat in Den Haag niet meer het eigen beleid wordt uitgevoerd, maar vooral het beleid van een ander. Het zou een stuk beter gaan als Den Haag zich dat ‘provincie-gevoel’ (vooral beleid uitvoeren van een ander) snel eigen maakt.

‍