Er zijn grote problemen met de ondertunneling van de A10 bij de Zuidas. Er is een diepgravend conflict tussen de opdrachtgever (het Rijk) en de bouwers. De Minister meldt de Kamer dat het zeker een half miljard euro duurder zal worden (in plaats van de begrote 1 miljard). Marcel Hertogh uit Delft is aangetrokken om te bemiddelen tussen Rijk en bouwers. Oud-minister van VROM Sybilla Dekker is aangetrokken om te adviseren over het verdere verloop. Moeten we wel doorgaan met dit enorme project? Volgens mij is het een goed moment om te stoppen met die tunnel

Aanvankelijk ging het om drie samenhangende projecten. Ten eerste het bouwen van een nieuw Station Amsterdam-Zuid dat in staat is om de te verwachten reizigersstromen te verwerken. Ten tweede het ondertunnelen van de A10 ter hoogte van de Zuidas. Ten derde het ondertunnelen van het spoor ter hoogte van de Zuidas. Het laatste project is snel afgeblazen: te duur en te weinig baten. Daarmee stond vast dat de Zuidas voor altijd doorsneden zou blijven door infrastructuur. En viel dus ook meteen een voordeel van het ondertunnelen van de A10 weg.

Het ondertunnelen van de A10 zou een miljard euro moeten kosten. Dat is veel geld, en zeker als er nou al een overschrijding is van een half miljard. Dat is vooral veel geld omdat de analyse van de kosten en baten indertijd al erg negatief uitkwam. Het CPB berekende ooit dat ook op termijn, en indachtig alle maatschappelijke voor- en nadelen, het hele project bijna één miljard tekort kwam. Er waren voordelen, maar de nadelen waren niet kleiner. Simpel gezegd: voor die bouwkosten van één miljard kreeg je in feite niets terug.

Waarom kwam die analyse van maatschappelijke kosten en baten zo mager, zeg maar zo negatief uit? Ik denk dat er twee redenen zijn. Ten eerste heb je onder de grond niet veel meer ruimte dan boven de grond. Die sporen blijven er liggen en die kantoren blijven er staan. De doorstroming van het verkeer verandert dus niet wezenlijk. Ten tweede kan je alleen maar de vrijkomende grond bebouwen met nieuwe kantoren als je heel veel kosten maakt bij de aanleg van de tunnel. En als je heel veel kosten maakt weegt de verkoop van een lapje grond daar niet tegenop. En als je minder kosten maakt, kan je alleen maar een parkje aanleggen.

Toch was de ondertunneling van de A10 een prestigeproject, waarbij me nooit helemaal duidelijk is geworden van wie. Na de analyses van het CPB werd Elco Brinkman (met een commissie) gevraagd de kosten en baten nog eens goed tegen het licht te houden. Zonder verdere onderbouwing meldde Brinkman dat er geen gat was van 1 miljard. En zo kon het project doorgaan. Let wel dat bij het tekort van 1 miljard van het CPB nog niet eens gedacht was aan alle ellende die het verkeer vele jaren van de bouw zou ondervinden.

Ik heb me dan ook vaak afgevraagd waarom die tunnel ondanks alles moest worden aangelegd. Inderdaad, op dit moment doorsnijdt de A10 de kantoorkolossen van de Zuidas. Maar je kan ook zeggen dat de A10 een directe verbinding vormt tussen de kantoren van de Zuidas en Schiphol. Met het ondertunnelen van de A10 win je wellicht enige grond voor nieuwe kantoren. Voor de rest kan je vooral groen aanleggen. Er waren indertijd nogal wat Rijksambtenaren die meenden dat het gebied met dat parkje aan ‘ruimtelijke kwaliteit’ wint. Geen auto’s meer, maar alleen maar gras en bomen. Zo vonden dat vooral ‘mooier’.

Dan dienen zich twee vragen aan. Ten eerste: is dat ‘mooier’ ons één miljard euro (en nu dus al anderhalf miljard) waard? Ten tweede: zou het kunnen dat al die bedrijven zich daar hebben gevestigd omdat zij onder ‘mooi’ iets anders verstaan? Is het denkbaar dat ze helemaal niet op gras en bomen zitten te wachten, maar zich juist hebben willen spiegelen aan de dynamiek van de A10? Dan moeten die auto’s lekker boven de grond blijven rijden.

Het Parool, 7 november 2019