In de coronacrisis is het vertrouwen van burgers in de wetenschap gestegen. Uit onderzoek van het Rathenau-instituut (Vertrouwen van Nederlanders in wetenschap - enquête 2021), steeg het vertrouwen in wetenschap tussen 2018 en 2021 van 7,07 naar 7,42. Ook andere instituties ondervonden meer vertrouwen. De Tweede Kamer ging 0,5 punt omhoog, de regering 0,4. Ander onderzoek, onder andere van het SCP, toont aan dat vooral in het voorjaar van 2020 (bij het begin van de coronacrisis) het vertrouwen in instituties een boost heeft gekregen.

Natuurlijk gaan achter dit algemeen beeld verschillen schuil. Burgers met een voorkeur voor GroenLinks en D66 hebben het meeste vertrouwen in wetenschap, zij die een voorkeur hebben voor PVV, Forum en SGP het minste. Burgers met een hogere opleiding hebben duidelijk meer vertrouwen in wetenschap dan burgers met een lagere opleiding. Leeftijd en geslacht maken geen verschil.

Het maakt ook uit wie het zegt. Zo heeft bijna 90% van de burgers (tamelijk of heel) veel vertrouwen in corona-informatie van medici (zeg maar: artsen in ziekenhuizen). Ruim 80% heeft veel vertrouwen in wetenschappers van universiteiten en 70%  van de burgers in het RIVM, dat als ‘redelijk’ wetenschappelijk wordt ingeschat.

Tegen die achtergrond is het boeiend dat 55% van de burgers veel vertrouwen heeft in de corona-informatie van Rutte en de Jonge en slechts 5% in corona-informatie van andere burgers op internet. (Achteraf gezien heb ik dus toch te veel blogs over corona geschreven.)

Waar haalt men uiteindelijk zijn informatie over corona vandaan? Wat blijkt? Vooral van televisie (72% van de burgers dagelijks of wekelijks), kranten (52%) en radio (45%). Websites van de overheid scoren 24% en van het RIVM 18%. Facebook scoort nog 19%, internetfora 13%, Instagram 9% en Twitter 7%. En daarbinnen maken burgers ook nog een duidelijk onderscheid. Burgers hebben veel vertrouwen in het NOS Journaal  en nauwelijks in GeenStijl of Margriet van der Linden.

Het onderzoek van het Rathenau richtte zich vooral op corona, in deze tijden vanzelfsprekend. In het algemeen bleek ook dat burgers het meeste vertrouwen hebben in medisch onderzoek. Daarna komen het natuur- en technisch onderzoek en het sociaal onderzoek sluit de rij.  

Allemaal cijfers, maar wat moeten we ervan vinden? Mij vallen vier zaken op.

In het tijdperk van Donald Trump, Boris Johnson en Thierry Baudet zou langzamerhand het idee kunnen zijn ontstaan dat alles waar is en tegelijkertijd niets waar is. “Wetenschap is maar een mening” en dat soort uitspraken. In dit onderzoek scoort ‘wetenschap’ juist heel hoog: het is de institutie die door burgers het meest wordt vertrouwd.

Burgers halen hun informatie over corona bovenal uit de traditionele media: tv, radio, kranten. En nauwelijks van social media. Zijn social media niet meer dan het woord aangeeft: sociale relaties en social talk? En als burgers de traditionele media veel meer vertrouwen als het om serieuze zaken gaat, geven de oude media dan niet te serieus aandacht aan de social media?

Vertrouwen is mooi, maar hoe terecht is dat vertrouwen in wetenschap? Het is niet verrassend dat burgers het minste vertrouwen hebben in sociaal onderzoek: onderzoek naar menselijk gedrag. Daar weten we ook niet zoveel van. Maar hoeveel had de wetenschap ons in het begin over COVID-19 te melden? En hoe zit het dan met die voorspellingen van Jaap van Dissel, waaruit bleek hoeveel effect een bepaalde maatregel zou hebben op de verspreiding van het virus? Dan zal je toch moeten weten hoe mensen op maatregelen reageren. En hoe zit het dan met de waterveiligheid in Limburg als de piekbuien niet in de modellen zitten. En hoe zit het dan met de aardbevingen in Groningen als we eigenlijk niet weten wat er ondergronds gebeurt? Eigenlijk is het wel grappig dat het vertrouwen in wetenschap hoger is naarmate men hoger is opgeleid. Hoger opgeleiden zouden beter moeten weten.

Ten slotte: er wordt wat af geklaagd over het afnemend vertrouwen in de politiek. Één virus en ze hebben er weer een half punt bij in Den Haag. En persoonlijk vind ik een 6 (voldoende) voor Tweede Kamer en een 6 (voldoende) voor regering niet slecht. Persoonlijk heb ik niet veel vertrouwen in het kabinet Rutte. Niet omdat ik geen vertrouwen heb in de politiek, maar omdat Rutte te weinig doet aan de stikstof, aan het klimaat, aan de woningbouw, aan eigenlijk alles. En dan haalt dat kabinet toch nog een 6.

——

Deze blog lag al een paar weken te wachten totdat mijn website weer de lucht in zou  gaan. Ik had bewust gekozen voor een blog over een onderzoek van het Rathenau Instituut, een instituut dat ik zeer waardeer. Het pijnlijke toeval wil nu dat een paar dagen geleden Melanie Peters, de directeur van het instituut onverwachts is overleden. Juist zij had het Rathenau Instituut de laatste jaren opgetild en een helder profiel gegeven. Een paar maanden geleden hadden we nog contact. Dat ik deze blog vandaag toch plaats, is dan ook als eerbetoon aan Melanie.

‍